راه تبیین دین، بازگشت به قرآن است/ پرهیز از سبّ مقدسات مذاهب

به گزارش ایکنا، هم‌اندیشی علمی «بایسته‌های تبیین معارف دینی در عصر حاضر» 19 مهرماه با حضور ماموستا احمد نعمتی، استاد پیشین دانشگاه تهران و از اعضای اتحادیه علمای جهان اسلام، حجت‌الاسلام وحید امیری، استاد مرکز تخصصی کلام اسلامی و تفسیر واحد کرمانشاه، ماموستا اسعد نادری، استاد حوزه و دانشگاه و مدیرمعهد علوم اسلامی روانسر و مراکز حفظ قرآن کرمانشاه و کردستان) همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم خدادادی، دانش‌آموخته سطح ۳ تفسیر و فعال عرصه تبلیغ نوین برگزار شد.

در ابتدای این نشست که از سوی حوزه علمیه کرمانشاه برگزار شد، ماموستان احمد نعمتی، با بیان اینکه امام خمینی در سال 43 کتابی درباره مهجوریت قرآن کریم نوشت، گفت: چرچیل قرآن را در مجلس این کشور بلند کرد و گفت تا زمانی که این قرآن در بین مسلمین باشد استعمار آنان محال است و ما باید بکوشیم قرآن را در جامعه اسلامی کمرنگ کنیم و آن را کنار بزنیم. قرآن کریم هم فرموده است که ان رب قومی اتخذوا.

وی با بیان اینکه چرا مسلمانان امروزی قرآن را رها کرده‌اند و اخلاق قرآنی ندارند و متأسفانه با نسلی روبرو هستیم که حدود قرآن را رعایت نمی‌کنند و به آنچه قرآن اولویت می‌دهد اولویت نداده‌اند، تأکید کرد: ما برای تبرک به قرآن رجوع می‌کنیم و به آیات آن کار چندانی نداریم. باید کوشش کنیم علوم دینی و اسلامی در کرمانشاه مانند سایر استان‌های برجسته تقویت شود تا دانشجویان مجبور نباشند برای مقاطع بالاتر به استان‌های دیگر بروند زیرا هر اندازه علم بیشتر باشد، فهم و تبیین معارف دینی هم بهتر انجام خواهد شد.  

ماموستا نعمتی اظهار کرد: در سال 1360 خدمت مقام معظم رهبری رسیدم، ایشان فرمودند شما باید در کردستان به تبیین انقلاب اسلامی برای مردم بپردازید و ایشان بعد از گذشت 40 سال باز فرموده‌اند که جهاد تبیین داشته باشیم. تبیین هم در اتباع، بازخوانی میراث متقدمان، پاسخ اجتهادی به مسائل مستحدثه(زیرا حوادث نامحدود و نص، محدود است و مجتهدان باید آن را کشف کنند)، ترجیح اقوال در اهل سنت قرآن، سنت، اجماع، قیاس، مسائل مرسله و …، آداب گفت‌و‌گو با تبادل و تعامل علمی صورت می‌گیرد.

وی تصریح کرد: ما به همه ائمه تشیع احترام می‌گذاریم و از برادران شیعه هم درخواست داریم که به خلفای راشدین احترام بگذارند؛ آیا تاکنون از زبان امام خمینی(ره) و آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، سبّی به خلفای اهل سنت صورت گرفته است؟

تبیین تکلیف همگانی است

در ادامه ماموستا نادری با اشاره به واژه تبیین گفت: لازم است همه ما به این مسئله به عنوان تکلیف بنگریم و رسالت انبیاء از آدم تا خاتم همین موضوع بوده است؛ وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَآ أَنۡ أَخۡرِجۡ قَوۡمَكَ مِنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ وَذَكِّرۡهُم بِأَيَّىٰمِ ٱللَّهِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّكُلِّ صَبَّارٖ شَكُورٖ؛ ‌همانا موسى را [همراه] با آیات و نشانه‌هایمان فرستادیم [و گفتیم] که قوم خود را از تاریکی‌ها به سوى نور بیرون ببر و ایام الله را به آن‌ها گوشزد کن. بی‌گمان، در این کار قطعاً نشانه‌هایى براى هر صبرپیشه سپاسگزار است. رسالت این پیامبر خروج ملت از ظلمات به سمت نور است؛ ظلمات هم کفر و معصیت و شقاوت و دوری از خدا به سوی نور یعنی ایمان و سعادت و رحمت و اطاعت است و عین این رسالت را پیامبر هم دارد. 

نادری اضافه کرد: موضوع تبیین را هم در سوره نحل تکلیف کرد و فرمود: بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ ۗ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ یعنی ذکر را خدا برای بیان آن برای مردم فرستاده است همچنین براساس فرموده پیامبر: العماء ورثه الانبیاء، در دوران خاتمیت نبوت و غیبت امامت، این تکلیف به علما واگذار می‌شود و علما باید برای تبیین دین کار کنند و اساسی‌ترین منبع هم برای اخذ معارف دینی، قرآن کریم است لذا باید به قرآن رجوع کنیم.

مدیر معهد علوم اسلامی روانسر اظهار کرد: ما برای تبلیغ معارف بی نیاز از سنت نیستیم، فریقین این مسئله یعنی حجیت سنت را قبول دارند؛ البته مبلغان در کشور ما تا جایی که مقدور است باید دنبال روایاتی بروند که فریقین آن را باور دارند زیرا خداوند فرموده است: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الأَمْرِ مِنْکمْ؛ ایجاد تنازع، امری طبیعی است و پیش می‌آید لذا آیه تأکید دارد که در تنازعات، آن را به خدا و پیامبر(ص) ارجاع دهید تا ببینید خدا و رسول چه گفته است.

دعوت با موعظه حسنه و جدال احسن

نادری با بیان اینکه همه ما توحید و معاد را قبول داریم و اگر اینطور عمل کنیم مبینان خوبی خواهیم بود، افزود: همچنین ما نباید مردم را به سوی احزاب و تقدیس اشخاص و …دعوت کنیم، ضمن اینکه دعوت ما باید مبتنی بر «ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ أَحسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبيلِهِ ۖ وَهُوَ أَعلَمُ بِالمُهتَدينَ»؛ باشد یعنی به پیامبر هم فرموده است به سبیل خدا دعوت کن با اینکه سبیل پیامبر همان سبیل خداست ولی باز خداوند بر دعوت به راه خود تأکید دارد. 

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه اگر تلاش همه ما این باشد که خدا را در اذهان و قلوب و اعمال بزرگ کنیم موفق خواهیم شد ولی اگر بخواهیم حزب و گروه و اشخاص را بزرگ کنیم، تبیین صحیحی نخواهیم داشت، تصریح کرد: قرآن کریم فرموده است که رمز دعوت دیگران به حق چند مسئله است؛ اول حکمت؛ حکمت یعنی با استدلال و منطق از حق دفاع‌کردن؛ در ادامه فرموده است موعظه حسنه یعنی بسیاری از انسان‌ها با موعظه حسنه مواعظ را می‌پذیرند بنابراین واعظ توانمند کسی است که بتواند خیرات و نیکی‌ها را به درستی به مردم معرفی کند و مردم را تشویق کند تا آن را بپذیرند یا شر و بدی را مطرح کند و آنان را از سرانجام بد آن بترساند.

وی ادامه داد: گاهی نه دعوت حکیمانه و نه موعظه حسنه اثرگذار است لذا قرآن کریم فرموده است که با او جدال کنید ولی جدال احسن یعنی افکار و باورهای او را بشناسید و نقد کنید. جدال هم باید به نیکوترین وجه و احسن باشد نه حسن یعنی تناقض‌گویی در باور و اخلاق و رفتار چنین افرادی را برجسته کنید و به مردم بشناسانید. مثلاً کفار، ملائکه را بنات‌الله می‌دانستند ولی خدا فرمود شما ملائکه را دختران خدا می‌دانید در حالی که از داشتن دختر برای خودتان راحت می‌شوید؟ یعنی بر پایه باور خودشان با آنان مجادله می‌کند.

وی افزود: نکته دیگر در بحث تبلیغ دین این است که کسی که پا در وادی تبلیغ دین می‌گذارد باید گام‌های خود را محکم بردارد و خودش بیش از دیگران به آن پایبند باشد و پای این کار بایستد؛ ما زمانی می‌توانیم مردم را به عدالت و پاکی دعوت کنیم که خودمان هم واجد این ویژگی‌ها باشیم. فرموده‌اند: کونوا دعاة الناس بالسنتکم. ما باید نمونه زنده برای معارفی باشیم که مردم را به آن دعوت می‌کنیم.

حفظ کرامت مخاطب در تبلیغ

وی با بیان اینکه همچنین نوع و روش سخن گفتن در جذب دیگران خیلی مهم است، اظهار کرد: قرآن کریم بر قول معروف و صدق قول و قول سدید و نیکو و میسور… تأکید کرده، از جمله فرموده است: وَهُدُوٓاْ إِلَى ٱلطَّيِّبِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ وَهُدُوٓاْ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡحَمِيدِ؛ یعنی تبلیغ باید رسا و پسندیده و همراه با اکرام مخاطب باشد و در این صورت جاذبه معارف دینی دلنشین خواهد شد و اگر اینطور عمل نکنیم، نمی‌توانیم تبیین واقعی کنیم؛ دین را نباید برای مردم سخت کنیم که احساس کنند عملی‌کردن آن دشوار است.  

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم خدادادی، دانش‌آموخته سطح ۳ تفسیر و فعال عرصه تبلیغ نوین گفت: بحث عملیاتی کردن قرآن در جامعه از وظایف طلاب است؛ در روایت بیان شده است خداشناسی، خودشناسی، وظیفه‌شناسی و آسیب‌شناسی چهار نشانه یک فرد عالم است. کسی که بخواهد وارد عرصه تبلیغ دین شود، بدون ابزار حتماً شکست خواهد خورد و این موارد ابزار تبلیغ است. پیامبر(ص) هم در تبیین و ابلاغ دین، انسان پرمهارت و در هر مهارتی کامل بوده است و از جهت مخاطب‌شناسی نمره 20 دارد؛ قرآن کریم فرموده است که پیامبر(ص) اسوه حسنه برای مؤمنان به خدا و قیامت است لذا اگر بخواهیم تبلیغ موفقی داشته باشیم، باید ایشان را الگو قرار دهیم.

خدادادی تصریح کرد: امروز غرب از هر جهت به جامعه مسلمانان حمله‌ور شده است و برای آنان شیعه و سنی فرقی هم ندارد و هر کسی در برابر آنان زانو بزند، خریدار او هستند؛ ما به عنوان کسانی که مردم انتظار دارند دین را از ما بگیرند، باید روش و شیوه و مهارت بیان دین را بلد باشیم. باید نیاز کودکان و نوجوانان و جوانان را به دین بشناسیم؛ وقتی وارد روایات شویم، موضوعات روان‌شناسانه زیادی وجود دارد و در قرآن هم چنین مسائلی مطرح است و باید آن را درست بیاموزیم و به نسل بعد منتقل کنیم.

این پژوهشگر افزود: نکته دیگر آسیب‌شناسی جامعه است یعنی باید آسیب‌های هر منطقه و محله را شناسایی کنیم و افرادی که به عنوان مبلغ اعزام می‌شوند، سراغ رفع این آسیب‌ها بروند؛ همچنین باید بدانیم دوره تک‌روی و فردی کار کردن تمام شده است و باید تشکیلاتی کار کنیم. تشکیلات خیلی مهم است زیرا تزریق فکر در این مراسم ایجاد می‌شود.

وی افزود: سخنرانی امام موسی صدر در یک جمع طلبگی در قم در تأکید بر کارهای تشکیلاتی حاوی مطالب بسیار مهمی است و بنده توصیه می‌کنم به آن مراجعه کنید؛ ایشان فرموده است که گمان نکنید یک مسلمان، یهودی و مسیحی نمی‌شود، من دیده‌ام خانواده‌ای از اهل سنت که فرزندشان مسیحی شده است؛ مسیحیان مدرسه یساری‌ها را تشکیل دادند و آنقدر تبلیغ کردند که امروز جمعیت اول دنیا مختص مسیحیان است.

خدادادی تأکید کرد: دشمنان فهمیده‌اند اگر قرآن را از مسلمانان نگیرند، کاری از پیش نخواهند برد. امام موسی صدر در آن سخنرانی خودشان دارند آیا یک مبلغ ما از اینکه مبلغ دیگری در منطقه دیگر مشغول است، آگاهی دارد؟ اگر او بیمار شود به عیادت او می‌رود؟

ضرورت جهاد تبیین

همچنین حجت‌الاسلام وحید امیری، استاد مرکز تخصصی کلام اسلامی و تفسیر واحد کرمانشاه با اشاره به آیات 43 و 44 نحل؛ وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ ۚ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ ۗ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ، گفت: در این دو آیه شریفه چند نکته وجود دارد که ضرورت تبیین را بیشتر برای ما روشن می‌کند؛ اول، ارسال رسولان و پیامبران برای هدایت مردم است و البته از خصائص بازر پیامبران مقاومت و ایستادگی در امر تبلیغ بود، یعنی اینکه حرفی گفته شود و برویم، ثمری ندارد و باید پای کار جهاد تبیین بمانیم.

وی افزود: دومین نکته این آیات، این است که ارسال رسل همراه با بینات صورت می‌گیرد، یعنی مبلغ نباید با خواب و داستان‌های بی‌پایه و مطالب سست تبلیغ کند زیرا بینات نخواهد بود. همچنین خوب است مبلغان مطالب را از روی نوشته بخوانند تا فراموش نکنند و نکات مهم از دست نرود و تأکید بر کتاب در این آیات مؤید همین مسئله است.

امیری بیان کرد: همچنین فرموده است که ای پیامبر ما ذکر را بر تو نازل کردیم یعنی چیزی را می‌دانستی و ما برای یادآوری، ذکر برای تو فرستادیم لذا در آیه فرموده است که ذکر بر تو نازل شده است که یکی از معانی ذکر، فطرت است لذا مبلغان باید مردم را به فطرت خودشان ارجاع دهند و اگر حرف فطری زدیم، یقیناً موفقیت در تبیین خواهیم داشت.

وی با تأکید بر پاسخگویی به نیازهای انسان بر اساس دین، افزود: الان افرادی هستند که به سمت پوچ‌گرایی پیش می‌روند زیرا هدف ندارند لذا یکی از کارهای مبلغان هدف‌بخشی به زندگی افراد است؛ نکته دیگر هم این است که بدانیم زندگی انسان، عقلانیت نظام‌مند دارد و ما هم باید براساس عقلانیت دین را تبلیغ کنیم؛ همچنین بدانیم مخاطبان از کجا خوراک و اطلاعات می‌گیرند تا بتوانیم پاسخ دهیم. عقل دست انسان را گرفته و با شریعت آشنا می‌کند. 

انتهای پیام