امام حسن عسکری(ع) یکی از بزرگترین مفسران قرآن کریم به شمار می‌آید که قرآن را به صورتی ساده و روشن در قالب کتابی با عنوان «تفسیر العسکری» برای شیعیان تفسیر کرده که بخش زیادی از این کتاب را علامه مجلسی در بحارالانوار آورده است. امام حسن عسکری(ع) همواره درصدد بود تا جامعه را از نظر ارزش‌ها و معارف اسلامی آشنا کند.
به همین خاطر با علم به اینکه سلسله امامت با ولایت حضرت ولی‌عصر(عج) به پایان می‌رسد، سعی داشت تا در این شرایط سبک زندگی علمی خاصی را بنا و با پشتوانه علمی جامعه اسلامی و شیعیان را تقویت کند.
در این خصوص یکی از نکاتی که مهم به نظر می‌رسد، توجه به علوم قرآنی و تقسیر آن است و در این زمینه گزارش‌هایی وجود دارد که ۲ دوره تفسیر قرآن از این امام همام(ع) به جای مانده است. یکی از این تفاسیر را ابن شهر آشوب مازندرانی در «معالم العلما» ذیل نام حسن بن خالد برقی قمی نقل می‌کند. طبق نقل ابن شهرآشوب او محضر امام عسکری(ع) را قبل از امامت درک و در این حضور تفسیری جامع مشتمل بر ۱۲۰ جزء یا ۱۲۰ جلد را به املای امام(ع) دریافت می‌کند که به عنوان گنجینه‌ای گرانقدر به همگان معرفی می‌شده است. این تفسیر تا سده چهارم و پنجم موجود بوده، اما امروزه در دسترس نیست.
تفسیر دیگری نیز وجود داشت که به وسیله ۲ برادر از اهالی استراباد جمع‌آوری شده که بخش‌هایی از آن امروزه موجود است. تفسیر منسوب به امام‌حسن عسکری(ع) تفسیر روایی است که سوره «فاتحه» و بخشی از سوره «بقره» را دربردارد. تفسیر آیات گاه به صورت تأویل انجام شده که بیشترین تأویل‌ها در معجزات پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) نقل شده است. بحث‌های فقهی، اصولی، فلسفی و دیگر علومی که به گونه‌ای با تفسیر و آیات قرآن ارتباط پیدا کرده‌اند، در این تفسیر مطرح شده است. روایت‌ها بیشتر طولانی و مفصل ذکر شده است، به طوری که یک روایت چندین صفحه را دربرمی‌گیرد.
تثبیت جایگاه قرآن به عنوان بزرگترین معجزه پیامبر اکرم(ص) و به عنوان ثقل اکبر یکی از خدمات علمی آن حضرت(ع) است که اگر جایگاه آن به خطر می‌افتاد و ارزش و اعتبار آن تضعیف می‌شد، خسارت سنگینی متوجه اسلام، مسلمانان و آینده تاریخ اسلام بود.
پاسداری از قرآن کریم
از زمان نزول قرآن همیشه شبهات و سؤالاتی پیرامون برخی آیات قرآنی یا کل قرآن مطرح بوده است که باید گستردگی آن را مرتبط با رویکرد علمی، فلسفی، فقهی و… در هر عصر نسبت به قرآن کریم دانست. از این روی در عصر برخی امامان مانند امام عسکری(ع) شاهد شبهاتی گسترده که گاه پیامدهای اجتماعی و سیاسی مهمی هم داشت. مانند مسئله قدیم بودن قرآن و… بوده‌ایم. امام عسکری(ع) خود را پاسدار قرآن می‌دانست و در مقابل این شبهات، به زدودن غبار از چهره قرآن و عیان کردن واقعیت آن می پرداخت.
در برخی روایات آمده است که یعقوب بن اسحاق کندی در اعتبار و صحت و استحکام قرآن کریم شک کرد. او که یکی از بزرگترین دانشمندان و فیلسوف آن زمان بود در حال نگارش کتابی در این مورد بود که امام عسکری(ع) از طریق یکی از شاگردانش برای او پیغامی فرستاد. امام(ع) به شاگردش آموخت که به او بگوید استاد از کجا می‌دانی که منظور خداوند همین برداشت توست. احتمال نمی‌دهید در معانی که شما از قرآن برداشت کردید و تناقضات قرآن را استخراج کردید، احتمال دیگری در معنای آیات وجود داشته باشد؟. وقتی کندی این جملات را شنید دچار شوک شد و از شاگرد خواست که بگوید این را چه کسی گفته است؟ در نهایت وقتی شاگرد با اصرارهای کندی مجبور شد بگوید که این را أبومحمد حسن بن علی العسکری(ع) به من القا کرد که استاد اذعان و اعتراف کرد که چنین سؤالی از چنان شخصیتی شایسته و بایسته است و آن وقت کتاب نوشته شده را در آتش سوزاند.
در جای دیگری آمده است: ابوهاشم جعفری می‌گوید از امام عسکری(ع) درباره این آیه پرسیدم که سپس کتاب را به میراث کسانی رسانیدیم که ایشان را از بندگان خود برگزیدیم، پس برخی از آنان به خویش ستمگر بودند و برخی میانه رو بودند و بعضی به اذن خدا در کارهای نیک پیشتاز بودند. امام(ع) فرمود: «همه از خاندان محمد(ص) هستند. آن که بر خود ستم کرده، کسی که به امام اعتراف ندارد و میانه رو کسی است که امام را بشناسد و پیشتاز کارهای نیک به اذن خدا، امام(ع) است.»
ابوهاشم یکی از بزرگان آن دوران می‌گوید: با خودم گفتم دوست دارم بدانم ابومحمد عسکری(ع) درباره قرآن چه می‌گوید. آیا آفریده شده یا نه؟ در حالی که قرآن غیر خداست؟. حضرت رو به من کرد و فرمود: «آیا حدیث امام صادق(ع) به تو نرسیده است؟ که فرمود: وقتی «قل هو اللّه احد» نازل شد، خداوند برای آن، 4000 بال آفرید. پس بر هر گروهی از فرشتگان که می‌گذشت، همه در برابرش فروتنی می‌کردند و می‌گفتند این نسب پروردگار متعال است.»
امام حسن عسکری(ع) به نقل ابن شهر آشوب، همچنین در جواب ابوهاشم فرمود: «ابوهاشم خداوند آفریدگار هرچیز است و هرچه جز او آفریده است.» امام عسکری(ع) طبق این ۲ روایت به روش روایی و نیز قرآنی پاسخ شبهه قدیم بودن قرآن را داده است.
حفاظت از شریعت با قرآن کریم
بخشی از شخصیت قرآنی امام حسن عسکری(ع) را باید در مقابله او با مسائل و مشکلات اعتقادی و فکری از طریق قرآن کریم شناخت. امام حسن عسکری(ع) برای هر مسئله‌ای، پاسخی شایسته از قرآن ارائه می‌کند و بدین وسیله جلوی بسیاری از انحراف‌ها را از لحاظ مبنایی سد می‌کند.
شیخ طوسی از ابوهاشم جعفری نقل می‌کند که محمد بن صالح ارمنی از امام عسکری(ع) درباره این آیه که «خدا آنچه را بخواهد محو و ثابت می‌کند و اصل کتاب نزد اوست» پرسید. امام(ع) فرمود: «جز آنچه را که بوده، محو می‌کند؟ و جز آنچه را نبوده ثابت می‌کند؟». پیش خودم گفتم این برخلاف گفته هشام بن حکم است که خداوند چیزی را تا نشود نمی‌داند. امام حسن عسکری(ع) به من نگریست و فرمود: «خداوند عظیم‌الشأن که پیش از وجود اشیاء به آنها علم دارد، از این اوهام برتر است. اوست آفریدگار قبل از هر آفریده و پروردگار قبل از پرورش یافته و توانا و قادر قبل از وجود قدرت.»
امام حسن عسکری(ع) همواره به خطاب به شیعیان وصیت کرده‌اند که پیوسته قرآن بخوانید و بر پیامبر(ص) صلوات بفرستید که صلوات بر پیامبر(ص)، ۱۰ حسنه دارد. وصایای مرا حفظ کنید، شما را به خدا می‌سپارم و به شما سلام می‌رسانم.
منابع: الخرائج و الجرائح،المناقب ابن شهرآشوب،سوره بقره، آیه ۱۴۴،احتجاج طبرسی،وسایل الشیعه، باب ۲۲ از ابواب صلوة مسافر،اصول کافی و بحارالانوار
انتهای پیام
The post توجه خاص امام عسکری(ع) به تفسیر قرآن Originally appeared on iqna.ir