هزینه جنگ برای مستضعفان از منظر قرآن

آیه شریفه ۳۹ سوره «حج» می‌فرماید: «أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ؛ به کسانی که [ستمکارانه] مورد جنگ و هجوم قرار می گیرند، چون به آنان ستم شده اذن جنگ داده شده، مسلماً خدا بر یاری دادن آنان تواناست.» این آیه جواز دفاع از خود است که بر پایه آن مردم مقاوم و مظلوم غزه اذن جنگ و دفاع از خود دارند.

در آیه بعد در زمینه یاری مستضعفان می‌فرماید: «الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا ۗ وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ؛ همانان که به ناحق از خانه هایشان اخراج شدند [و گناه و جرمی نداشتند] جز اینکه می گفتند: پروردگار ما خداست و اگر خدا برخی از مردم را به وسیله برخی دیگر دفع نمی کرد، همانا صومعه ها و کلیساها و کنیسه ها و مسجدهایی که در آنها بسیار نام خدا ذکر می شود به شدت ویران می شدند؛ و قطعاً خدا به کسانی که [دین] او را یاری می دهند یاری می رساند؛ مسلماً خدا نیرومند و توانای شکست ناپذیر است.»

فراز نخست آیه در مقام تطبیق، شرح مسلمانان فلسطین است که به خاطر دین از سرزمینشان اخراج شدند. فراز دوم تاکید می‌کند که مؤمنان وسيله‌ تحقّق اراده‌ى الهى‌اند و حضور عملی آنان برای مقاتله با ظالمان و دفاع از حریم دین و مساجد امری ضروری است. فراز سوم نیز وعده قطعی نصرت و یاری خداوند از گروه یاری‌گر و مجاهد است: «وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُه».

در آیه ۷۵ سوره «نساء» با لحن توبیخی می‌فرماید: «وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ؛ شما را چه شده که در راه خدا و [رهایی] مردان و زنان و کودکان مستضعف [ی که ستمکاران هر گونه راه چاره را بر آنان بسته‌اند] نمی جنگید؟». بنابراین دفاع از مظلوم مرز نمى‌شناسد، هرجا كه مستضعفى باشد، جهاد برای رهایی آنان از ستمگر لازم است.»

اینکه برخی گفته‌اند: «قرار نیست ما جای مستضعفان بجنگیم»، در حالی است که در عملیات علیه نوار غزه نیروهای عملیات ویژه بیش از ده کشور مشارکت مستقیم عملیاتی دارند. سانسور پچ بازوی نظامیان در تصاویر منتشرشده ارتش رژیم صهیونیستی به همین منظور است.

افرادی که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی عهده‌دار منصب مهمی بودند، امروز معتقدند «قرار نیست ما هزینه بپردازیم. ما می‌توانیم از حق دفاع کنیم». سخنانی که بازتاب وسیعی در سکوهای خبری غرب داشته است. دفاع بدون هزینه می‌تواند در پشت تریبون یا در قالب قرائت بیانیه یا یک سخنرانی باشد. این مستکبران هستند که پشت به پشت هم در برابر فلسطین صف‌آرایی می‌کنند و همه گونه هزینه می‌دهند. شاید برای این گروه سیاست خارجی اردوغان یک الگوی موفق باشد؛ هم از فلسطین حمایت می‌کند و هم منابع ملی را با تجارت چند میلیارد دلاری با اسرائیل تأمین می‌کند اما آنان که مرد میدان حق بودند دیپلماسی، مال، جان و زندگی خود را هزینه میدان می‌کردند.

تفاوت نگاه مردان میدان با دانش‌آموختگان دیپلماسی در سه چیز است؛ نخست تعریف از منافع ملی است. آنچه محور اصلی، شاخص سنجش و قطب‌نمای سیاست خارجی کشورهاست، دستیابی حداکثری به منافع ملی است. ولی منافع ملی برای مردان میدان، علاوه بر منافع مادی، شامل آرمان‌های انقلاب اسلامی هم می‌شود؛ در واقع دفاع از حق و فریادرسی به مظلوم و نصرت جبهه اسلامی برای آنان به مثابه فلسفه زندگی و رمز حیات است و برای همین از هزینه برای مظلوم خسته نمی‌شوند؛ چراکه به دنبال منفعت‌طلبی‌های مادی زودگذر نبودند تا دفاع از مظلوم را صرفا در ژست‌های سیاسی ببینند. طرح این پرسش که «جمهوری اسلامی چند هزار کیلومتر با فلسطین فاصله دارد؟» را باید از کشورهایی همچون آمریکا پرسید که با مسافتی بیش از ده هزار کیلومتر مشارکت فعالانه در این نبرد نابرابر دارند. آیا فقط منافع ملی آنان اقتضای مشارکت در این جبهه را دارد؟ آیا مردم این کشورها از تبدیل مالیات به هزینه بمباران مردم در ده هزار کیلومتر فراتر از مرزهایشان خوشحال هستند؟ یا داستان چیز دیگری است و نبرد غزه می‌تواند بالاترین یا خطرناکترین تهدید را برای منافع راهبردی برخی کشورهای جهان داشته باشد. اگرچه در منطق نبوی و علوی بعد و قرب مکانی در دفاع از مظلوم جایگاهی ندارد.

نکته دوم؛ ترجیح همیشگی میدان بر دیپلماسی است. اینان به جای دانشگاه در دفاع مقدس رشد کرده بودند و طبیعی است منطق و عقلانیت این گروه که در مکتب عاشورای حسینی دوره نظری و در دفاع مقدس واحدهای عملی خود را گذراندند، برای دانش‌آموختگان آکادمی‌های غربی قابل فهم نباشد. اساسا افرادی که از عالم معنا و آسمان غافل‌اند، فقط اندیشه و کنش انسان را در پیشینه تاریخی و خطی تحلیل می‌کنند، اما کسانی که نظام علیت را از منبع وحیانی آن آموختند، می‌دانند که تمام مقدمات ذره‌ای نقش علت حقیقی را ندارد.

مسئله سوم؛ شجاعت است. دانش‌آموختگانی که بازی شطرنج در عرصه سیاست خارجی را تحت سیطره مهره بزرگ سلطه می‌دیدند و مرعوب تجهیزات و امکانات آنان شدند و می‌ترسند که «اگر پای ایران را به وسط معرکه جنگ بکشد بمب بر سر مردم ایران فرود آید!». بر خلاف آنان، مردان میدان سرداران رزم‌اند و به جای ترس، بزرگترین قدرت بازدارندگی را برای حفظ امنیت و اقتدار کشور فراهم آوردند و منطقه نبرد را به فراتر از مرزها و اقیانوس‌ها بردند.

یکی از عادات زشت در مدینه این بود که در نزدیکی جنگ، مؤمنین را با شایعه مضطرب و هراسان ساخته و می‌گفتند که در این جنگ‌ها یا کشته یا اسیر خواهید شد. خداوند در آیه ۶۰ احزاب آنان را تهدید سختی نمود: «لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ …؛ اگر منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری [ضعف ایمان] است و آنانکه در مدینه شایعه های دروغ و دلهره آور پخش می کنند [از رفتار زشتشان] باز نایستند، تو را بر ضد آنان بر می‌انگیزیم…». قرآن کریم می‌فرماید: وعده‌ی الهی حق است: «اِنَّ وَعدَ اللهِ حَق»‌، مواظب باش اینهایی که به وعده‌ی الهی یقین ندارند، با منفی‌بافی‌های خودشان شما را متزلزل نکنند: «وَ لا یَستَخِفَّنَّکَ الَّذینَ لا یوقِنون‌‌».

در شرایطی که تا به امروز جمهوری اسلامی ایران در یک سیاست هوشمندانه به شکل مستقیم در عملیات غزه شرکت نکرده و جبهه مستضعفان دلیرانه و شجاعانه مشغول به دفاع از خود است، بهتر است به جای ترس از قدرت اسرائیل و هشدار از همراهی فلسطینیان، همراه با آزادی‌خواهان عالم سخنان بازدارنده‌ای بیان کنیم که رژیم صهیونیستی را از بمباران شبانه‌روزی کودکان و زنان مظلوم فلسطین باز دارد.

محمد پارساییان

رئیس مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم جهاددانشگاهی

انتهای پیام